Ağırlaşan toplumsal sorunlar izah ve çözüm ararken, bunun yöntem ve içeriğinin nasıl olması gerektiği konusu bu noktada önem taşımıştır. Sofistler kargaşayı körüklemekten öteye bir rol oynamamışlardır. Sokrates’e göre Sofistler insan sorunlarıyla uğraşmakta haklıydılar. Ne var ki, sorunlara yöneliş biçimleri yani yöntemleri yanlıştı. Sofistler öğretmekle sınırlanırken, Sokrates yöntem sorunlarına çözüm aramış, yalnızca aramayı öngörmüştür.
Bilginin insandan insana değişen bir olgu olduğunu savunan Sofistlerden ayrılarak bilginin her insan için geçerli olan genel karakterini meydana çıkarmıştır. Bilginin her usta bulunduğunu ve bireysel usları doğru düşünmeye yönelterek meydana çıkarılabileceğini ileri sürmüştür. Böylece Sofizmin muğlaklaştırdığı ortama felsefeyi çıkış özüne denk anlama büründürerek yanıt vermiştir.
Sokrates’in esasen cevaplamak istediği soru, her şeyin özellikle her işin bir erdemi olduğudur. Bu konuda parola “kendini bil” ilkesidir. Bilgisi olmayanın yaptığı iş eninde sonunda çıkmaz bir yola sapacaktır. Bir anlamda “sağlam pratik, sağlam teoriye dayanır” ilkesinin temelini dile getirmiştir.
Sokrates’in “çok bilgi edinmek değil, bilginin niçin ve nasıl elde edileceği önemlidir” ilkesi önemlidir. Nedeni ve nasılı olmayan bilginin değerli olduğuna inanmaz. Aynı zamanda niçin bilgi sorusuna cevap doğru verilince o bilgi ve ona dayalı iş de Sokrates’e göre doğru da ortaya çıkar.
Sokrates’te doğru düşünmek iyi yapmaya götürür. İyi yapılan işte, güzel olan iştir. Gençliğin ahlakını köklü bir reformdan geçirerek, doğru ilkelere dayalı bir dönüşümden geçirilmesi fikri, yargılanmasının esasıdır. Yasalara uymayı erdem olarak kabul etmiş, erdem ilkesine göre yaşamıştır. Öğrencileri kaçmayı teklif ettiklerinde bunu erdemsizlik sayıp reddetmesi felsefesinden aldığı gücün yoğunluğu ile yakından bağlantılıdır.
Batı metafiziğin kurucusu olması yönüyle Platon’da felsefe tarihinde önemli bir yere sahiptir. Antik Yunan düşüncesinin tarihsel gelişiminde materyalist yan, Demokritos’ta uçlaşırken, idealist yan da Platon’da uçlaşmıştır. Felsefenin temel sorunu olarak görülen materyalizm ile idealizm karşıtlığı antik çağ felsefesinde bu iki büyük düşünürün teorilerinden geliştirilmiştir.
Bir tek at değişir
Platon felsefesinde “idea” esastır. Bir tek at değişir, yaşlanır, topallamaya başlar, zamanla hastalanır ve ölür. Ancak at biçiminin kendisi mutlak ve değişmezdir. Mutlak ve değişmez olan şey, tüm şeylerin ona benzeyerek oluştuğu bir takım tinsel ya da soyut örnek resimlerdir. Bu dünyada, doğada gördüğümüz olayların arkasında mutlak ve değişmez örnek resimler idealar öğretisinde dile getirir. Duyular dünyasındaki tüm tekler tükense de, idealar her zaman var olacaktır. Yani doğadaki her şey ve çeşitlikler idealardaki bir ideanın bozuk yüzlerce kopyalarıdır.
Platon bir üst dünya araştırmacısıdır. Metafizik bir evrenin gizlerini felsefi bir tutarlılıkla ortaya koymaya çalışırken, dinsel düşünsel bir tutum içindedir. Platon hocası dönemindeki karmaşıklıktan dolayı Atina devletinin kurtarılmasında ve filozofça yönetilmesinde bir model haline getirmek için “Devlet” adlı kitabını yazmıştır. Devlet modeli ona göre üç bölümden meydana gelir. Bunlardan ilk aşamayı en tepede filozof yönetici kadro sınıfı oluşturur.
İkincisini doğuştan yürekli güçlü ve çevik olan kurucular sınıfı ve son olarak kafaları işlemeyip yalnızca bedenleriyle çalışmayı bilen besleyici sınıflardır. Bu haliyle Platon sınıflı toplum filozofudur. Tüm insanların eşitliğini düşünmemektedir. Köleci uygarlığı doğal ve sürekli bir düzen olarak düşünmektedir.
Atina devleti bu doğal düzenin en güçlü ideası olarak devlet kavramında tasarlanmıştır. Kendinden sonra bir çok idealist düşünür Platon’u çeşitli biçimlerde yorumlayarak, dönemlerinin öğretilerini onunla izah etmeye çalışmıştır. Yeni Platonculuk, genelde dini düşünceyle felsefi düşünceyi, özelde de Hıristiyanlık somutunda olmak üzere Maniciliği ve İslamiyet’in çıkışını hazırlamıştır.
Read More about Etiyopyalılar tanrılarının kendileri gibi
